Tracing Eurocentrism
A Literature Review on Eurocentrism in Spanish History Textbooks
DOI:
https://doi.org/10.20318/revhisto.2025.8700Keywords:
Eurocentrism, history textbooks, national and European identityAbstract
This study examines the evolution of Eurocentrism in history textbooks used in the Spanish educational system throughout the 20th century, with a particular focus on how nationalist ideologies and processes of national identity construction became intertwined with Eurocentric narratives in school education. From a historiographical perspective, textbooks are understood not merely as pedagogical tools, but as memory devices that legitimize dominant ideological and narrative frameworks. This article presents a qualitative and critical review of 23 academic studies published between 1984 and 2024, examining how scholarly research has addressed the representation of Europe and its cultural boundaries, the construction of the «Other», and the evolution of curricular approaches in history textbooks—from nationalist frameworks to more inclusive Europeanist narratives, albeit still shaped by strong Eurocentric features. The studies analyzed reveal that school textbooks often reproduce a linear, homogeneous, and hierarchical vision of Europe, where non-European voices tend to be silenced or portrayed through a lens of subordination. While some works point to a gradual shift toward more critical and plural historiographical approaches, the overall analysis indicates that Eurocentrism remains a prevailing paradigm in educational discourse. This ongoing trend poses important challenges for history education, particularly regarding the development of a critical, reflective, and inclusive citizenship.
Downloads
References
Aktekin, Semih (2009). Türkiye’de tarih eğitimi. En Semih Aktekin, Penelope Harnett, Mesut Öztürk y David Smart (Eds.), Çok Kültürlü Bir Avrupa İçin Tarih ve Sosyal Bilgiler Eğitimi içinde (pp. 27-44). Harf Eğitim yayıncılığı.
Amin, Samir (1989). Eurocentrism. Monthly Review. Andersson, Niclas (2010). Intercultural Education and the Representation of the Other in History Textbooks. En Páll Helgason y Simone Lässig (Eds), Opening the Mind or Drawing Boundaries? History Texts in Nordic Schools (pp. 33-60). V&R Unipress.
Araújo, Marte y Maeso, Sílvia Rodríguez (2012). History textbooks, racism and the critique of Eurocentrism: beyond rectification or compensation. Ethnic and Racial Studies, 35(7), pp. 1266-1286.
Atienza Cerezo, Enrique y Van Dijk, Teun Adrianus (2010). Identidades sociales e ideología en libros de texto españoles de Ciencias Sociales. Revista de Educación, 353, pp. 67-106. https://hdl.handle.net/20.500.12799/1205
Atienza Cerezo, Enrique (2007). Discurso e ideología en los libros de texto de ciencias sociales. Discurso & Sociedad, 1(4), pp. 542-574. http://hdl.handle.net/10230/23523
Berikan, Fatma y Şimşek, Ahmet (2011). Tarihyazımında Avrupamerkezciliğin izleri. En V. Engin y Ahmet Şimşek (Eds.), Türkiye’de Tarihyazımı (pp. 301-315). Yeditepe Yayınları.
Berger, Stefan (2007). The Past as History: National Identity and Historical Consciousness in Modern Europe. Palgrave Macmillan.
Bernal, Martin (2014). Kara Atena. Kaynak Yayınları.
Biondo, Francesco (2012). El sueño roto de la ciudadanía europea y el lado oscuro de la gobernanza, Persona y Derecho, 67, pp. 291-314. DOI: https://doi.org/10.15581/011.3127
Blaut, James Morris (1993). The Colonizer’s Model of the World: Geographical Diffusionism and Eurocentric History. Guilford.
Boyd, Carolyn (2001). El pasado escindido: la enseñanza de la historia en las escuelas españolas, 1875-1900. Hispania, 61(209), pp. 859–878. DOI: https://doi.org/10.3989/hispania.2001.v61.i209.280
Braudel Fernand (1958). Histoire et Sciences sociales: La longue durée. Annales. Économies, Sociétés, Civilisations. 13(4), pp. 725-753. DOI: https://doi.org/10.3406/ahess.1958.278
Calvo Buezas, Tomás (1989). Los racistas son los otros. Gitanos, minorías y derechos humanos en los textos escolares. Popular.
Carrera Laso, Beatriz (2017). El tratamiento de la Unión Europea en los libros de texto de Galicia de Historia del Mundo Contemporáneo (1º de Bachillerato). Revista Universitaria Europea, 28, pp. 121-146.
Caruth, Cathy (1996). Unclaimed Experience: Trauma, Narrative, and History. Johns Hopkins University Press.
Chakrabarty, Dipesh (2000). Provincializing Europe: Postcolonial thought and historical difference. Princeton University Press.
Chartier, Roger (1988). El mundo como representación: historia cultural entre práctica y representación. Gedisa.
Conde Prol, Nuria (2014). “We are European citizens”. La visión del alumnado de Primaria de Vigo sobre Europa: conocimientos, sentimientos y participación. Un diagnóstico de la situación. Universidad de Vigo.
Durna, Feride (2024). “Minorities”, the nation and Europe in the history textbooks of Germany, Spain and Turkey. Turkish History Education, 13(1), pp. 1-28. DOI: https://doi.org/10.17497/tuhed.1329347
Fernández Rubio, Concepción, Martís Flórez, Jesús Ramón y García-Sampedro Fernández-Canteli, Marta (2022). Dimensión europea de la educación: la construcción de la identidad y la ciudadanía europea. Análisis de una realidad. En Pedro García de Vicuña Peñafiel (Coord.), La identidad europea en la educación española (pp. 27–52). Fundación 1º de Mayo.
Fontana, Josep (1988). La fi de l’Antic Règim i la industrializació (1787-1868). Història de Catalunya. Edicions 62.
Fuchs, Eckhardt (2011). Current trends in history and social studies textbook research. Journal of International Cooperation in Education, 14(2), pp. 17-34.
García Fernández, Carlos Manuel (2006). La repercusión de Europa y la Unión Europea en los Centros de Educación Primaria: la información que ofrecen nuestros libros de texto. Investigación en la escuela, 58, pp. 103-114. DOI: https://doi.org/10.12795/IE.2006.i58.09
García-Serna, José Antonio (2019). Más allá de los contenidos. Hacia un panorama de las líneas de investigación sobre ideología y libros de texto en Iberoamérica (2000-2015). En II Congreso Mundial de Educación (Ed.), Actas del II Congreso Mundial de Educación EDUCA. Educa Sportis.
Gómez Carrasco, Cosme y Chapman, Arthur (2017). Enfoques historiográficos y representaciones sociales en los libros de texto. Un estudio comparativo, España-Francia-Inglaterra. Historia y Memoria de la Educación, 6, pp. 319-361. DOI: http://dx.doi.org/10.5944/hme.6.2017.17132
Gómez Carrasco, Cosme, Vivas, Vicente y Miralles, Pedro (2019). Competencias históricas y narrativas europeas / nacionales en los libros de texto. Cad. Pesqui, 49(172). DOI: https://doi.org/10.1590/198053145406
Goody, Jack (2012). Tarih hırsızlığı. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
Grever, Maria y Van der Vlies, Timo (2017). Why national narratives are perpetuated: A literature review on new insights from history textbook research. London Review of Education, 15 (2), pp. 286-301. DOI: https://doi.org/10.18546/LRE.15.2.11
Hasberg, Wolfgang (2012). Closed or broken narrations? Work-orders as elements of historical narrations in history textbooks. En Elisabeth Erdmann, Luigi Cajani, Andrey Sergeevich Khodnev, Susanne Popp, Nicole Tutiaux-Guillon y Gavin Wrangham (Eds), From Historical Research to School History: Problems, relations, Problems, relations, challenges (pp. 125-144). Wochenschau Verlag.
Haushofer, K. (1924). Geopolitik des Pazifischen Ozeans: Studien über die Beziehungen zwischen Geographie und Geschichte. Kurt Vowinckel.
Hobson, John (2011). Batı Medeniyetinin Doğulu Kökenleri. Yapı Kredi Yayınları.
Khella, Kemal (2005). Avrupamerkezci tarihsel bilincin yıkımı, üniversalist tarih. Su Yayınları.
Kohn, Hans (1946). The Idea of Nationalism: A Study in Its Origins and Background (2º edición, original 1944).Macmillan.
Krippendorff, Klaus (2018). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology (4th ed.). Sage.
Kühberger, Christoph (2012). Globalgeschichte als Vernetzungsgeschichte. Geschichtsunterricht im Mehr-Ebenen-System. Georg Olms Verlag.
Lewkowicz, Mariana y Rodríguez, Martha (2016). Historia académica e historia escolar: Los libros de texto de historia entre dos centenarios. História da historiografia, 12, pp. 48-68. DOI: https://doi.org/10.15848/hh.v0i20.977
Locke, Alain (1992). Race Contacts and Interracial Relations: Lectures on the Theory and Practice of Race. Howard University Press.
Locard, Carolyn (2011). Societies, Networks, and Transitions: A Global History. Cengage Learning.
López Facal, Ramón (2010). Nacionalismo y europeísmos en los libros de texto: identificación e identidad nacional. Memoria Académia. Clío & Asociados, 14, pp. 9-33. DOI: https://doi.org/10.14409/cya.v1i14.1673
López Facal, Ramón (2014). La LOMCE y la competencia histórica. Ayer, pp. 273-285.
López Torres, Elena (2009). Europa en la ESO: Concepto, sentimiento y realidad ante el proyecto unificador. Un estudio a través de los centros vallisoletanos. Enseñanza de las Ciencias Sociales, 8, pp. 55-66.
Martínez Llorca, Francisco Javier y Moreno Vera, José Ramón (2017). El descubrimiento de América y las culturas precolombinas en los libros de ciencias sociales. Investigación en didáctica de las ciencias sociales. Retos preguntas y líneas de investigación, pp. 460-469.
Montero, María (2017). La política y la historia. La enseñanza de la historia de España. En Joaquín Prats, Pedro Sanz, Javier Molero y David Rodríguez (Eds.), La historia en el aula. Innovación docente y enseñanza de la historia en la educación secundaria, (pp. 45- 62). Milenio Editorial.
Montesano Montessori, Niccolò (2014). The potential of narrative strategies in the discursive construction of hegemonic positions and social change. En Barbara Kaal, Ineke Maks y Arie van Elfrinkhof (Eds.), From Text to Political Positions. Text analysis across disciplines, (pp. 171- 187). John Benjamins Publishing Company. DOI: https://doi.org/10.1075/dapsac.55.08mon
Nadal Perdomo, Inmaculada y Guerra de la Torre, Elenea (2010). El continente Africano en los Libros de texto escolares de geografía y ciencias sociales (1958-1988). El Guiniguada,19, pp. 79-996.
Navarro, José Manuel (1997). El Islam en las aulas. Contenidos, silencios, enseñanzas. Icaria.
Ortemberg, Pablo (2024). Naciones en conmemoración: Teoría, historiografía y estudios de los BiCentenarios patrios latinoamericanos, siglos XX-XXI. Revista de Historiografía (RevHisto), 39, pp. 15-40. DOI: https://doi.org/10.20318/revhisto.2024.8804
Osterwalder, Fritz (2011). Education Programmes, Education Reforms, and the Longue Durée in Historiography of Education. In Daniel Tröhler y Răzvan Barbu (Eds.), Education Systems in Historical, Cultural, and Sociological Perspectives. The Future of Education Research, (pp. 7-20). Sense Publishers. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-6091-827-8_2
Özkırımlı, Umut (2017). Theories of Nationalism: A Critical Introduction (3º edición). Palgrave Macmillan.
Pappe, Silvia (2001). Historiografía crítica: Una reflexión crítica. UAM Azcapotzalco.
Pingel, Falk (1999). UNESCO Guidebook on Textbook Research and Textbook Revision. 2nd revised and updated edition. UNESCO.
Powell, Charles (2015). The Long Road to Europe: Spain and the European Community. Royal Institute, Working Paper, pp. 1-24.
Prats Cuevas, Joaquín y Valls, Ramón (2011). La Didáctica de la Historia en España. Estado reciente de la cuestión. Didáctica de las Ciencias Experimentales y Sociales, 25, pp. 17-35.
Prats Cuevas, Joaquín, Trepat, Cristòfol, Peña, José Vicente, Valls, Rafael y Urgell, Ferran (2001). Los jóvenes ante el reto europeo. Conocimiento y expectativas del alumnado de educación secundaria. Fundació de la Caixa.
Repoussi, Maria y Tutiaux-Guillon, Nicole (2010). New trends in history textbook research: Issues and methodologies toward a school historiography. Journal of educational media, memory, and society, 2(1), pp. 154-170.
Ricoeur, Paul (2004). La memoria, la historia, el olvido. Fondo de Cultura Económica.
Rüsen, Jörn (2004). Historische Orientierung: Über die Arbeit des Geschichtsbewusstseins, sich in der Zeit zurechtzufinden. Böhlau.
Rüsen, Jörn (1996). Some Theoretical Approaches to Intercultural Comparative Historiography. History and Theory, 35(4), pp. 5-22. DOI: https://doi.org/10.2307/2505441
Said, Edward (1978). Orientalism. Penguin Books.
Samper Rasero, Luis y Garreta Bochaca, Jordi (2011). Muslims in Catalonian Textbooks. Journal of Educational Media, Memory, and Society, 3(1), pp. 81-96.
Schissler, Hanna y Nuhoglu-Soysal, Yasemin (Eds). (2005). The Nation, Europe, And the World Textbooks and Curricula in Transition. Berghahn Books.
Shennan, Margaret (2015). Europa en la escuela. Departamento de Educación, UPV.
Shinabe, Naomi (2017). Cómo se construye una imagen estereotipada de Europa, Asia y nuestro país en los libros de texto de España y Japón. Mediaciones Sociales, 16, pp. 97-114.
Shohat, Ella y Stam, Robert (2014). Unthinking Eurocentrism Multiculturalism and the Media. Taylor and Francis.
Şimşek, Ahmet (2007). Türkiye’de Tarih Eğitiminin Ulusallığı ve Avrupa Merkezcilik. TSA, 11(1), pp. 9-38.
Şimşek, Ahmet (2013). Türkiye’de tarih ders kitaplarında Avrupamerkezcilik. İnsan & Toplum, 3(6), pp. 193-222.
Şimşek, Ahmet & Alaslan, Funda (2014). Milliyetçi Tarihten Milli Tarihe, Çatışmacı Eğitimden Barışçı Eğitime Doğru Türkiye’de Tarih Ders Kitapları. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 40, pp. 1-19.
Şimşek, Ahmet y Ee Young, Cou (2019). Güney Kore Tarih Kitaplarında Türk ve Osmanlı Algıları. Bilig – Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 89, pp. 143-170.
Şimşek, Ahmet y Satan, Ali (2011). Milli Tarihin İnşası. Tarihçi Yayınevi.
Stradling, Robert (2003). 20. yüzyıl Avrupa tarihi nasıl öğretilmeli. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
Tébar Gómez, José (2024). Los populismos historiográficos en el nacionalismo español: usos del pasado y problemas de la historia en el siglo XXI. Revista de Historiografía (RevHisto), 39, pp. 423–449. DOI: https://doi.org/10.20318/revhisto.2024.7977
Tröhler, Daniel (2016). Curriculum History or the Educational Construction of Europe in the Long Nineteenth Century. European Education Research Journal, 15(3), pp. 279-297. DOI: https://doi.org/10.1177/1474904116645111
Toynbee, Arnold (1947). A Study of History. Oxford University Press.
Valls Montés, Rafael (1994). La imagen de Europa en los actuales manuales escolares españoles de Ciencias Sociales. Didáctica de las Ciencias Sociales Experimentales y Sociales, 8, pp. 3-26.
Valls Montes, Rafael (2001). La dimensión europea e intercultural o el reto de las identidades en la enseñanza de las Ciencias Sociales. En Jesús Estepa Giménez, Florencio Friera Suárez y María del Rosario Piñeiro Peleteiro (Coord.), Identidades y territorios: un reto para la didáctica de las Ciencias Sociales, (pp. 485-494). Asociación Universitaria de Profesores de Didáctica de las Ciencias Sociales (AUPDCS).
Valls Montés, Rafael (2007). Historiografía escolar española: siglos XIX-XXI. UNED.
Valls Montés, Rafael (2008). La imagen del Islam en los actuales manuales escolares españoles de historia. En Luigi Cajani (Ed.), Conociendo el otro: el Islam y Europa en sus manuales de historia, (pp. 73-122). Santillana.
Valls Montés, Rafael (2012). La enseñanza española de la historia y su dimensión Iberoamericana. Didáctica de las ciencias experimentales y sociales, 26, pp. 121-143. DOI: https://doi.org/10.7203/dces.26.1936
Van Dijk, Teun (2003). Elite Discourse and Racism. Gedisa.
Vovelle, Michel (1982). Ideologies and Mentalities. Routledge.
Wimmer, Andreas y Schiller, Nina Glick (2002). Methodological nationalism and the study of migration. European Journal of Sociology, 43(2), pp. 217-240.
White, Hayden (1987). El contenido de la forma: Narrativa, discurso y representación histórica. Paidós.
Downloads
Published
Issue
Section
License
The holder of the copyright for the contents of this journal is the Instituto de Historiografía "Julio Caro Baroja" of the Universidad Carlos III de Madrid.