A mediatização da Covid-19 em Portugal: os primeiros meses da pandemia nos jornais online

Palabras clave: Jornalismo em Saúde, COVID-19, Coronavírus, fontes de Informação

Resumen

Introdução: No final de 2019, deu-se início a uma crise de Saúde Pública com o surgimento do novo Coronavírus. Em poucos meses este vírus atingiu praticamente todos os países do mundo e, em Portugal, os primeiros casos foram registados em março de 2020. Objetivo: Perceber de que modo o Jornalismo online português mediatiza a COVID-19. Metodologia: Foram analisados os artigos noticiosos sobre COVID-19 publicados em quatro edições online: Jornal de Notícias, Público, Observador e Notícias ao Minuto. Resultados: Os 280 artigos apontam para um forte recurso a novas plataformas como as redes sociais e as versões móveis dos jornais, assim como se distingue a apresentação de números, a identificação de formas de prevenir a doença e a explicação sobre o processo de transmissão do vírus. Estas notícias são divulgadas maioritariamente, com foco nacional e com recurso a várias formas imagéticas. Evidencia-se, ainda, a assídua presenta de fontes de informação e o reduzido número de fontes por artigo. Conclusões: A crise gerada pela COVID-19 veio consolidar o uso de plataformas digitais que fomentaram um sistema mediático híbrido, em que coexistiram novos e antigos meios de comunicação, assim como trouxe novas formas de comunicação e novos desafios, equacionando-se as potencialidades do Jornalismo.

Descargas

La descarga de datos todavía no está disponible.
Consultas del resumen: 836
PDF (Português (Portugal)) : 446

Citas

Acheson Report. (1988). Public Health in England: The Report of the Committee of Inquiry into the Future Development of the Public Health Function. London: HMSO.

Alcázar, L. (2020). La lucha contra la desinformación en la comunicación digital durante la pandemia de COVID-19: estudio de caso de El Método del Lab RTVE. RAEIC, Revista de la Asociación Española de Investigación de la Comunicación, 7(14), 78103. https://doi.org/10.24137/raeic.7.14.4

Allgaier, J., Dunwoody, S., Brossard, D., Yin-Yueh, L. & Peters, H. (2013). Journalism and social media as means of observing the contexts of science.

BioScience, 63(4), 284-287. https://doi.org/10.1525/ bio.2013.63.4.8

Araújo, R. & Lopes, F. (2013). A construção de significação através da emoção. Revista Comunicando – Tecnologias de informação, novos media e literacia digital, 2, 17-26. Retirado de http://www. revistacomunicando.sopcom.pt/edicao/37

Brilha, J. (2004). A Geologia, os geólogos e o manto da invisibilidade. Comunicação e Sociedade, 6, 257265. https://doi.org/10.17231/comsoc.6(2004).1238 Casero-Ripollés, A. (2020). Impact of Covid-19 on the media system. Communicative and democratic consequences of news consumption during the outbreak. El Professional de la Información, 29(2), e290223.

Costa-Sánchez, C., & López-García, X. (2020). Comunicación y crisis del coronavirus en España. Primeras lecciones. El Professional de la Información, 29(3), e290304.

Cuéllar, M. P., & Martín-Pena, D. (2020). Tratamiento informativo de la prensa española sobre el COVID-19 antes del estado de alarma. Revista Española de Comunicación en Salud, 12(1), 218-225.

Direção-Geral da Saúde (2020). Caso de COVID-19 identificado em doente que esteve no Norte de Portugal. Retirado de https://covid19. min-saude.pt/wp-content/uploads/2020/03/ Atualiza%C3%A7%C3%A3o-de-01032020-1521.pdf

Eide, M. (2014). Accounting for Journalism. Journalism Studies, 15(5), 679-688. https://doi.org/10.1080/146 1670X.2014.891856

Friedman, D. B., Tanner, A. & Rose, I. D. (2013). Health journalists’ perceptions of their communities and implications for the delivery of health information in the news. Journal of Community Health, 39(2), 378-385. https://doi.org/10.1007/s10900-013-9774-x

George, F. (2011). Sobre o Conceito de Saúde Pública. Retirado de https://www.dgs.pt/ficheirosde-upload-2013/publicacoes-de-francisco-georgesobre-o-conceito-de-saude-publica-pdf.aspx

Gomes, E. & Lopes, F. (2016). Doença do legionário: da mediatização da doença à contagem das mortes. In M. L. Martins, M. L. Correia & P. Vaz (Eds.), Figurações da morte nos média e na cultura: entre o estranho e o familiar. CECS.

Gomes, S. (2019). Jornalismo e prevenção em saúde: retratos da imprensa portuguesa entre 2012 e 2014. Tese de Doutoramento, Universidade do Minho, Braga.

Gomes, S. (2020). O Jornalismo em saúde e as fontes de informação: o caso da COVID-19 em Portugal. RAEIC, Revista de la Asociación Española de Investigación de la Comunicación, 7(14), 127149. https://doi.org/10.24137/raeic.7.14.6

Hallin, D. C. & Briggs, C. L. (2014). Transcending the medical/media opposition in research on news coverage of health and medicine. Media, Culture & Society, 37(1), 85-100. https://doi. org/10.1177/0163443714549090

Hinnant, A. & Len-Rios, M. (2009). Tacit understanding of health literacy: Interview and survey research with health journalists. Science Communication, 31(1), 84-115. https://doi.org/10.1177/1075547009335345 Jaiswal, J.,

LoSchiavo, C. & Perlman, D. (2020). Disinformation, Misinformation and Inequality-Driven Mistrust in the Time of COVID-19: Lessons Unlearned from AIDS Denialism. AIDS and Behavior, 24, 27762780. https://doi.org/10.1007/s10461-020-02925-y

Kovach, B. & Rosenstiel, T. (2007). The elements of journalism: What newspeople should know and the public should expect. New York: Three Rivers Press. Kreps, G. (2003). The Impact of Communication on Cancer Risk, Incidence, Morbidity, Mortality, and Quality of Life. Health Communication, 15(2), 161169. https://doi.org/10.1207/S15327027HC1502_4

Lázaro-Rodríguez, P. & Herrera-Viedma, E. (2020). Noticias sobre Covid-19 y 2019-nCoV en medios de comunicación de España: el papel de los medios digitales en tiempos de confinamiento. El profesional de la información, 29(3), e290302.

Lewis, J., Williams, A. & Franklin, B. (2008). Four rumours and an explanation: a political economic account of journalists’ changing newsgathering and reporting practices. Journalism Practice, 2(1), 27-45. https:// doi.org/10.1080/17512780701768493

Lopes, F. (2007). A TV das elites. Porto: Campo das Letras. Lopes, F. (2020). As doenças na imprensa portuguesa: retrato de uma década. In F. Lopes & R. Araújo (Eds.), As doenças na imprensa portuguesa: retrato de uma década (pp. 5-10). Braga: CECS.

Lopes, F., Ruão, T., Marinho, S. & Araújo, R. (2012). A media pandemic: Influenza A in Portuguese newspapers. International Journal of Healthcare Management, 5(1), 19-27. https://doi.org/10.1179/2 047971911Y.0000000001

Lopes, F., Ruão, T., Marinho, S. & Fernandes, L. (2013). Na saúde a palavra mediática não é dos doentes. In Atas do II Congresso Internacional Comunicação Cognição e Media (CICOM) (pp. 598610). Braga: Publicações da Faculdade de Filosofia da Universidade Católica Portuguesa.

Macedo, J. (2010). A Morte adiada. In Ladusãns, S. (eds.), Pessoas transparentes: questões actuais de bioética (pp. 195-208). Retirado de http://hdl. handle.net/1822/17145

Magalhães, O. E., Lopes, F. & Costa-Pereira, A. (2017). Qual o papel do jornalismo na literacia da saúde? – estado da arte. In S. Pereira & M. Pinto (Eds.), Literacia, Media e Cidadania – Livro de Atas do 4.º Congresso (pp. 251-265). Braga: CECS.

Marcotte, P. & Sauvageau, F. (2006). Les journalistes scientifiques: des éducateurs? Enquête auprès des membres de l’Association des communicateurs scientifiques du Québec. Les Cahiers du Journalisme, 15, 179-195. Retirado de https:// www.com.ulaval.ca/fileadmin/contenu/Cahiers_ Journalisme/PDF/15/11_Marcotte_Sauvageau.pdf

Martins, M. (2010). Prefácio: Jornalismo e sonho de comunidade. In M. Oliveira, Metajornalismo. Quando o jornalismo é sujeito do próprio discurso (pp. 9-13). Coimbra: Grácio Editor.

Marvin, C. & Meyer, P. (2005). What kind of journalism does the public need? In G. Overholser & K. Hall (Eds.), The press (pp. 400-411). Nova Iorque: Oxford Universty Press.

Melki, J., Tamim, H., Hadid, D., Farhat, S., Makki, M., Ghandour, L. & Hitti, E. (2020). Media Exposure and Health Behavior during Pandemics: The Mediating Effect of Perceived Knowledge and Fear on Compliance with COVID-19 Prevention Measures. Health Communication. https://doi.org/10.1080/10 410236.2020.1858564

Mora-Rodríguez, A. & Melero-López, I. (2021). Seguimiento informative y percepción del riesgo ante la Covid-19 en España. Comunicar, 66, 71-81 https://doi.org/10.3916/C66-2021-06

Naidoo, J. & Wills, J. (1998). Practising health promotion: dilemmas and challenges. Londres: Baillière Tindall.

Noar, S. & Austin, L. (2020). (Mis)communicating about COVID-19: Insights from Health and Crisis Communication. Health Communication, 35(14), 1735-1739. https://doi.org/10.1080/10410236.2020.1 838093

Nutbeam, D. & Lloyde, J. (2020). Understanding and Responding to Health Literacy as a Social Determinant of Health. Annual Review of Public Health, 42(3), 3.1-15. https://doi.org/10.1146/ annurev-publhealth-090419-102529

Organización Mundial de la Salud. (2006). Constitución de la Organización Mundial de la Salud. Retirado de: https://www.who.int/governance/eb/who_ constitution_sp.pdf?ua=1

Pavlik, J. (2001). Journalism and new media. Nova Iorque: Columbia University Press.

Raaum, O. (1986). Pressens tøyelige etikk. Journalisters yrkesmoral og selvjustis [The Elastic Ethics of the Press]. Oslo: Universitetsforlaget.

Raaum, O. (1999). Pressens tøyelige etikk. Journalisters yrkesmoral og selvjustis [The Elastic Ethics of the Press]. Oslo: Universitetsforlaget.

Ratzan, S. C. & Parker, R. M. (2006) Health literacy - identification and response. Journal of Health Communication, 11(8), 713-715. https://doi. org/10.1080/10810730601031090

Ratzan, S. C. (2002). Public health at risk: media and political malpractice. Journal of Health communication, 7(2), 83-85. https://doi. org/10.1080/10810730290087969

Rodríguez-González, A. M. (2021). Educación para la salud, prevención y promoción comunitaria a través de la página de Facebook de un centro de salud de atención primaria. Revista Española de Comunicacion en Salud, 12(1), 58-66.

Sánchez-Duarte, J. M., & Rosa, R. M. (2020). Infodemia y COVID-19. Evolución y viralización de informaciones falsas en España. Revista Española de Comunicacion en Salud, 12(1), 31-41.

Schmidt, L. (2008). Comunicar a ciência: o papel dos media e os problemas científico-ambientais. In L. Schmidt & J. P. Cabral (Eds.), Ciência e cidadania - homenagem a Bento de Jesus Caraça (pp. 85112). Lisboa: Imprensa de Ciências Sociais.

Schneider, S. & Schimitt, C. J. (1998). O uso do método comparativo nas Ciências Sociais. Cadernos de Sociologia, 9, 49-87. Retirado de http://files. ibijus.webnode.com.br/200000915-4b6864c63f/ M%C3%A9todo%20Explicativo%20-%20Texto%202. pdf

Schwitzer, G. (2009). Seven words (and more) you shouldn’t use in medical news. Retirado de http://www.healthnewsreview.org/toolkit/tips-forunderstanding-studies/7-words-and-more-youshouldnt-use-in-medical-news/

Schwitzer, G. (2010). The future of health journalism. Public Health Forum, 18(3), 19e1--19e3. https:// doi.org/10.1016/j.phf.2010.06.012

Sigal, L. (2008). Hand in hand for Korea: a peace process and denuclearization. Asian Perspective, 32(2), 5-19.

Sjøvaag, H. (2010). The reciprocity of journalism's social contract. Journalism Studies, 11(6), 874-888. https://doi.org/10.1080/14616701003644044

Spyridou, L., Matsiola, M., Veglis, A., Kalliris, G. & Dimoulas, C. (2013). Journalism in a state of flux: Journalists as agents of technology innovation and emerging news practices. The International Communication Gazette, 75(1), 76-98. https://doi. org/10.1177/1748048512461763

Strömback, J. (2005). In search of a standard. Four models of democracy and their normative implications for journalism. Journalism Studies, 6(3), 331-345. https://doi.org/10.1080/14616700500131950

Tamez, L. E. V. (2020). Influencia de los medios de comunicación sobre la práctica médica defensiva: un abordaje cualitativo desde la perspectiva de médicos. Revista Española de Comunicacion en Salud, 11(2), 178-192.

Tanner, A. H., Friedman, D. B. & Zheng, Y. (2015). Influences on the construction of health news: the reporting practices of local television news health journalists. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 59(2), 359-376. https://doi.org/10.1080/0883 8151.2015.1029123g

Teixeira, M. (2002). Uma visão do debate sobre as relações entre a ciência e o jornalismo. Pressupostos do Jornalismo de Ciência no Brasil, 133141. Retirado de http://www.casadaciencia.ufrj.br/ Publicacoes/terraincognita/cienciaepublico/artigos/ art10_pressupostos.pdf

Tejedor, S., Cervi, L., Tusa, F., Portales, M. & Zabotina, M. (2020). Information on the COVID-19 pandemic in daily newspapers’ front pages: case study of Spain and Italy. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(17), 1-16. http:// dx.doi.org/10.3390/ijerph17176330

Valero-Cedeño, N. J., Mina-Ortiz, J. B., Veliz-Castro, T. I., Merchán-Villafuerte, K. M., & Perozo-Mena, A. J. (2020). COVID-19: La nueva pandemia con muchas lecciones y nuevos retos. Revisión Narrativa. Kasmera, 48(1). https://doi.org/10.5281/ zenodo.3745322

Viswanath, K., Lee, E. & Pinnamaneni, R. (2020). We Need the Lens of Equity in COVID-19 Communication. Health Communication, 35(14), 1743-1746. https:// doi.org/10.1080/10410236.2020.1837445

Wang, P., Lu, W., Ko, N., Chen, Y., Li, D., Chang, Y. & Yen, C. (2020). COVID-19-Related Information Sources and the Relationship with Confidence in People Coping with COVID-19: Facebook Survey Study in Taiwan. Journal of Medical Internet Research, 22(6), e20021. http://dx.doi.org/10.2196/20021

Wilson, A., Robertson, J., McElduff, P., Jones, A. & Henry, D. (2010). Does it matter who writes medical news stories? PLoS Med, 7(9), e1000323. https://doi. org/10.1371/journal.pmed.1000323

Publicado
2021-11-30
Cómo citar
Gomes, E. S. C. (2021). A mediatização da Covid-19 em Portugal: os primeiros meses da pandemia nos jornais online. REVISTA ESPAÑOLA DE COMUNICACIÓN EN SALUD, 12(2), 135-150. https://doi.org/10.20318/recs.2021.6124
Sección
Artículos originales